|
Trong
năm 2015 này, chúng ta kỷ niệm 20 năm Việt Nam gia nhập Hiệp hội các
quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cùng với thời điểm ra đời của Cộng đồng
ASEAN (tháng 12-2015). Việc Việt Nam gia nhập ASEAN gắn liền với quá
trình Đổi mới, từng bước hội nhập quốc tế của đất nước, đồng thời Việt
Nam cũng có nhiều đóng góp ý nghĩa vào sự lớn mạnh của tổ chức này. Đây
là dịp quan trọng để chúng ta nhìn lại chặng đường Việt Nam tham gia
ASEAN trong thời gian qua và định hướng cho những bước đi trong thời
gian tới.
Cộng
đồng ASEAN với ba trụ cột về chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã
hội, có mục tiêu tổng quát là trở thành một tổ chức hợp tác liên Chính
phủ gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế, có trách nhiệm về xã hội
và hoạt động trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN. Đây là thành quả
to lớn của ASEAN sau 48 năm ra đời, đánh dấu mốc lịch sử trong tiến
trình liên kết khu vực và tạo thêm xung lực mới cho ASEAN bước sang giai
đoạn phát triển mới, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động. ASEAN ngày
nay đã trở thành một thực thể chính trị-kinh tế gắn kết, có vai trò quan
trọng đối với hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực châu Á-Thái
Bình Dương, là đối tác quan trọng của nhiều nước và tổ chức quốc tế,
được dư luận quốc tế đánh giá là một trong những tổ chức hợp tác khu vực
thành công nhất.
Thành
công của ASEAN là do sự tụ hội của nhiều nhân tố, nhưng trước hết là do
sự chia sẻ nhiều lợi ích cơ bản cũng như tầm nhìn, quyết tâm chính trị
mạnh mẽ và những nỗ lực không mệt mỏi của các nước thành viên, trong đó
có Việt Nam. Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN ngày 28-7-1995, nhưng
quá trình hội nhập khu vực của Việt Nam đã được khởi động từ trước đó,
như tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) và trở
thành quan sát viên của ASEAN tháng 7-1992, tham gia một số hoạt động
của ASEAN từ năm 1993.
Quá
trình Việt Nam tham gia ASEAN luôn gắn với những chủ trương lớn về
chính sách đối ngoại, hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà nước ta, phù hợp
với xu thế khu vực hóa ngày càng gia tăng. Từ chủ trương “đẩy mạnh và mở
rộng quan hệ với tất cả các nước trên thế giới, không phân biệt chế độ
chính trị-xã hội khác nhau, thi hành chính sách hữu nghị, hợp tác, tồn
tại hoà bình để phát triển, phù hợp với lợi ích của nhân dân ta và xu
thế phát triển chung của thế giới”1,
được coi là tư tưởng chủ đạo cho hội nhập quốc tế của Việt Nam, đến chủ
trương “Thúc đẩy quan hệ hợp tác toàn diện và có hiệu quả với các nước
ASEAN, các nước châu Á-Thái Bình Dương” 2
và “Việt Nam sẽ chủ động, tích cực và có trách nhiệm cùng các nước xây
dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tăng cường quan hệ với các đối tác, duy
trì và củng cố vai trò quan trọng của ASEAN trong các khuôn khổ hợp tác ở
khu vực châu Á - Thái Bình Dương”, “Phấn đấu cùng các nước Hiệp hội các
quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) xây dựng Đông Nam Á thành một khu vực hòa
bình, ổn định, hợp tác và phát triển phồn vinh”3. Có thể nói, các giai đoạn Việt Nam tham gia ASEAN luôn đồng hành với quá trình đổi mới tư duy đối ngoại của Việt Nam.
Ngay
sau khi gia nhập ASEAN, chúng ta đã đóng vai trò tích cực trong việc
kết nạp các nước Campuchia, Lào và Myanmar, hoàn thành ý tưởng về một
ASEAN bao gồm cả 10 nước Đông Nam Á. Sự hình thành ASEAN-10 đã góp phần
xây dựng được mối quan hệ mới về chất giữa các nước thành viên theo
chiều hướng hữu nghị, ổn định, lâu dài và hợp tác toàn diện ngày càng
chặt chẽ; tạo điều kiện thuận lợi cho đẩy mạnh liên kết khu vực, hướng
tới hình thành Cộng đồng ASEAN.
Tham
gia xác định mục tiêu, phương hướng phát triển và hình thành các quyết
sách lớn của ASEAN là một lĩnh vực hoạt động chính của Việt Nam, ở đây
có thể kể đến các văn kiện quan trọng của Hiệp hội như Tầm nhìn 2020 và
các kế hoạch triển khai Tầm nhìn, Tuyên bố hòa hợp ASEAN II, Hiến chương
ASEAN, Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009-2015) cùng các Kế hoạch
triển khai trên từng trụ cột Cộng đồng, Kế hoạch công tác về Sáng kiến
liên kết ASEAN (IAI) về thu hẹp khoảng cách phát triển, Kế hoạch Tổng
thể về Kết nối ASEAN (MPAC)… Hiện nay, chúng ta đang tích cực tham gia
xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015, với mục tiêu làm cho liên
kết ASEAN sâu rộng hơn, hoạt động trên cơ sở pháp luật và lấy người dân
làm trung tâm.
Việt
Nam đã hoàn thành tốt trọng trách Chủ tịch ASEAN và đăng cai nhiều Hội
nghị lớn, trước hết là việc chỉ 3 năm sau khi gia nhập ASEAN đã tổ chức
thành công Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 6 tại Hà Nội (12-1998) với
những kết quả quan trọng, trong đó có Chương trình Hành động Hà Nội, góp
phần định hướng phát triển của Hiệp hội, giúp ASEAN vượt qua khủng
hoảng tài chính khu vực khi đó. Các bộ, ngành liên quan cũng như Quốc
hội và các tổ chức nhân dân đã chủ trì đăng cai tổ chức thành công nhiều
Hội nghị/hoạt động quan trọng của ASEAN ở các cấp và các lĩnh vực khác
nhau, góp phần đẩy mạnh hợp tác ASEAN. Đặc biệt, Việt Nam đã hoàn thành
xuất sắc vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2010 với những kết quả thực chất,
góp phần thúc đẩy “văn hóa thực thi” và cụ thể hoá một bước quan trọng
mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN 2015, nâng cao vai trò, vị thế quốc
tế của ASEAN.
Việt
Nam đã tham gia đầy đủ và sâu rộng vào các hoạt động hợp tác trong các
lĩnh vực chính trị - an ninh, kinh tế, văn hóa – xã hội và quan hệ đối
ngoại; thực hiện nghiêm túc các cam kết và thỏa thuận, góp phần hiện
thực hóa Cộng đồng ASEAN 2015. Quá trình tham gia ASEAN đã mang lại cho
Việt Nam nhiều lợi ích quan trọng và thiết thực, mà bao trùm là góp phần
bảo đảm môi trường quốc tế thuận lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
đất nước, trong đó có việc tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của các nước
trong việc xử lý những thách thức đối với an ninh và phát triển, nhất
là trong việc bảo vệ chủ quyền và lợi ích của Việt Nam ở Biển Đông.
Thông qua liên kết kinh tế nội khối ASEAN và các thỏa thuận Thương mại
tự do giữa ASEAN với các Đối tác, Việt Nam có thể tiếp cận thuận lợi hơn
các thị trường trong và ngoài khu vực, tăng cường thu hút đầu tư và mở
rộng quan hệ thương mại quốc tế. Quá trình hội nhập ASEAN giúp Việt Nam
có cơ hội tiếp nhận được thông tin, khoa học-công nghệ, kinh nghiệm
quản lý hiện đại và nguồn lực; nâng cao năng lực thể chế và khả năng xử
lý các vấn đề xuyên quốc gia như môi trường, thiên tai, dịch bệnh, biến
đổi khí hậu; đào tạo và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, tạo chuyển
biến tích cực trong việc xây dựng và hoàn thiện chính sách, luật lệ và
thủ tục trong nước cho phù hợp hơn với yêu cầu hội nhập quốc tế. Tư cách
thành viên ASEAN tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam mở rộng và tăng
cường quan hệ với các đối tác ngoài ASEAN, nhất là các nước lớn, cũng
như tham gia sâu rộng hơn vào các khuôn khổ hợp tác quốc tế hay liên khu
vực rộng lớn hơn; qua đó, góp phần nâng cao vai trò và vị thế quốc tế
của Việt Nam.
Qua
thực tiễn 20 năm tham gia hợp tác ASEAN, chúng ta đã nhận thức được đầy
đủ hơn về những cơ hội và thách thức, thuận lợi và khó khăn, đồng thời
rút ra được những bài học quý giá. Giai đoạn phát triển mới của ASEAN
với những cơ hội và thách thức đan xen nhau đòi hỏi có sự chuẩn bị kỹ về
mặt nội bộ để nâng cao hiệu quả tham gia hợp tác ASEAN và tranh thủ
được tối đa những lợi ích có được.
Một
là, chúng ta cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng chiến lược của
việc Việt Nam tham gia hợp tác ASEAN để có sự quan tâm và đầu tư thích
đáng về nguồn lực. Khu vực Đông Nam Á và ASEAN có ý nghĩa chiến lược vì
nó liên quan trực tiếp đến môi trường an ninh và phát triển của đất nước
ta; là địa bàn phù hợp với thế và lực của Việt Nam, là nhân tố quan
trọng để Việt Nam mở rộng quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế. ASEAN
xét cả về hợp tác đa phương và quan hệ song phương, đã được xác định là
một bộ phận quan trọng trong chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa
dạng hóa, đa phương hóa, chủ động hội nhập khu vực và quốc tế của Đảng
và Nhà nước ta.
Hai
là, việc ta tham gia hợp tác ASEAN cần tiếp tục theo phương châm “chủ
động, tích cực và có trách nhiệm”, làm hết sức mình để góp phần xây dựng
một ASEAN liên kết chặt chẽ, đoàn kết, thống nhất và có vai trò ngày
càng quan trọng ở khu vực. Với thế và lực tăng lên, Việt Nam có thể chủ
động phát huy vai trò nòng cốt, đi đầu trong các lĩnh vực ta có lợi ích
và thế mạnh, theo hướng đó, phát huy tinh thần chủ động đề xuất các sáng
kiến, dự án cụ thể.
Ba
là, các cơ quan liên quan cần đề ra chính sách, biện pháp và cách thức
phù hợp với tính chất và mức độ liên kết ASEAN để phát huy được hiệu quả
tham gia. Cộng đồng ASEAN vẫn là một tổ chức hợp tác liên Chính phủ,
hoạt động trên cơ sở bình đẳng chủ quyền quốc gia và nâng dần mẫu số
chung về lợi ích; một cộng đồng “thống nhất trong đa dạng” trong đó có
sự khác biệt khá lớn về chế độ chính trị - xã hội và trình độ phát
triển. Do vậy, việc kiên trì các nguyên tắc đi cùng với sự linh hoạt về
biện pháp và cách thức tiến hành nhằm tranh thủ những điểm đồng, hạn chế
và thu hẹp sự khác biệt, tăng cường đoàn kết và hợp tác ASEAN, góp phần
nâng dần chất lượng của sự “thống nhất trong đa dạng” của ASEAN trên cơ
sở các mục tiêu và nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội, cũng như sự kết hợp
hài hòa giữa lợi ích quốc gia với lợi ích khu vực, là cần thiết.
Bốn
là, tham gia hợp tác ASEAN được đặt dưới sự chỉ đạo tập trung, thống
nhất của Chính phủ, đòi hỏi sự tham gia tích cực và phối hợp chặt chẽ
của các bộ, ngành chức năng cũng như sự tham gia rộng rãi của các tầng
lớp nhân dân, nhất là doanh nghiệp. Hoạt động ASEAN rất đa dạng và phức
tạp, diễn ra trong tất cả các lĩnh vực từ chính trị-an ninh đến kinh tế
và văn hóa-xã hội, không chỉ bó hẹp trong phạm vi 10 nước thành viên
ASEAN và khu vực Đông Nam Á, mà cả giữa ASEAN với các đối tác lớn trên
thế giới và liên quan đến các vấn đề an ninh và phát triển ở khu vực
Châu Á-TBD. Tiến trình hội nhập khu vực và quốc tế cũng đặt ra nhiều vấn
đề mới và phức tạp, mang tính chất liên ngành, tác động đến nhiều tầng
lớp trong xã hội.
Năm
là, việc rà soát, điều chỉnh luật lệ và quy định trong nước cần được
tiến hành thường xuyên, tạo thuận lợi cho việc thực hiện các cam kết khu
vực; tăng cường cán bộ và các bộ phận chuyên trách về công tác ASEAN
của từng cơ quan; đẩy mạnh công tác tuyên tuyền về ASEAN và sự tham gia
của Việt Nam.
Chúng
ta tin tưởng rằng, với kinh nghiệm của 20 năm tham gia hợp tác ASEAN
tích cực, chủ động và có trách nhiệm, với vị thế của đất nước ngày càng
được nâng cao trong khu vực và quốc tế, và với nỗ lực và quyết tâm chính
trị, Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy vai trò của mình, tiếp tục đồng hành
và phát triển cùng ASEAN vì mục tiêu xây dựng một Cộng đồng ASEAN gắn
kết và có vai trò quan trọng đối với hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở
khu vực./.
Theo chinhphu.vn
|